کد مطلب:33547 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:97

آدمی كافی است كه عاشق شود. این عشق حتی اگر مجازی باشد، سرانجام ممكن است او را به عشق حقیقی رهنمون شود. ایشان سر این امر را نیز در آن می دانستند كه مهمترین خاصیت دوست داشتن و دل به كسی سپردن آن است كه تفرق را به تجمع بدل می كند و هم آدمی را واحد می كند. آدمی در پرتو این عشق پس از آنكه تعلقات و گرایشهای عدیده در درون او غوغا می كردند و او را كلافه می نمودند، به سوی یك قبله رو می كند و به یك محبوب دل می سپارد- و لو محبوب زمینی و مجازی. گوهر عشق مجازی به عاشق وحدت شخصیت و تمامیت روح و تجمع خاطر می بخشد و نفس را آماده می سازد كه اگر از او دستگیری شود، گام دشوار بعدی را نیز بردارد و این معشوق مجازی را به معشوق حقیقی بدل كند. البته مجاز فقط پلی به سوی حقیقت است، كسانی از روی این پل عبور می كنند و كسانی عبور نمی كنند. معنای آن سخن این نیست كه هر كس بر روی این پل قرار گرفت لزوما از آن گذر هم خواهد كرد و به آن سوی پل خواهد رسید. البته اهل تمییز خانه نگیرند بر پلی. ولی در بسیاری

[صفحه 120]

از موارد شرط آنكه آدمی به حقیقت برسد این است كه از مجازی عبور كند. این مجاز اگر هنری دارد همین است كه آدمی را از طلبكاران مختلف رهایی می بخشد. سعدی نیز همین معنا را در غزل زیبایی بیان كرده است:

ما در خلوت به روی خلق ببستیم
از همه باز آمدیم و با تو نشستیم

هر چه نه پیوند یار بود بریدیم
و آنچه نه پیمان دوست بود شكستیم (...)

مالك خود را همیشه غصه گدازد
ملك پری پیكری شدیم و برستیم (...)

ای بت صاحبدلان مشاهده بنمای
تا تو ببینیم و خویشتن مپرستیم

معنای تجمع و دفع تفرق همین است كه سعدی می گوید: «ملك پری پیكری شدیم و برستیم». یعنی دل را به یك كس دادیم و از دلبستگی های متفرق رها شدیم. این آغاز آبادانی دل است. این هوش توزیع شده و پراكنده رفته رفته جمع می شود و درمی یابد كه كیست. پس از تحقق این امر، نوبت به مراحل مهمتر آبادانی دل می رسد: فرد باید بر ضعف بنیه ی نخستین خود نیز فائق آید و صعود بیشتر بكند و همه ی اینها در گرو ذكر باری و مصاحبت با صاحبدلان است. این معنای آباد كردن دل است.

البته امیرالمومنین (ع) در این خصوص دستور نمی دهند كه آدمی برای نیل به آن مقصود باید از كدام مجاری بگذرد. ایشان فقط آن آخرین مرحله را تصویر و توصیه می كنند:

و عماره قلبك بذكره

تو را توصیه می كنم كه دل خودت را با یاد خداوند آباد كنی.

صفحه 120.